Ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi (TĂCN) của Việt Nam đã có bước phát triển mạnh cả về quy mô, số lượng, chất lượng và trình độ công nghệ đáp ứng đủ nhu cầu phát triển chăn nuôi trong nước và xuất khẩu đến các thị trường khu vực. Tuy nhiên, trong bối cảnh Việt Nam đang ngày càng hội nhập với thế giới đòi hỏi ngành TĂCN cần có những thay đổi về chiều sâu để sản xuất, kinh doanh hiệu quả hơn.

Ngành thức ăn chăn nuôi Việt Nam phát triển và hội nhập

Tham gia vào thị trường muộn nhưng ngành TĂCN của Việt Nam đã có bước phát triê??n với tô??c độ tăng trưởng tương đô??i nhanh. Theo Cục Chăn nuôi, năm 2011, cả nước có 233 cơ sở sản xuâ??t TĂCN, tổng công suâ??t thiết kế đạt 16,1 triệu tâ??n, đến năm 2019 có 264 cơ sở, tổng công suâ??t thiết kế đạt 40,5 triệu tâ??n. Tính chung giai đoạn 2011-2019, sô?? lượng cơ sở sản xuâ??t TĂCN mới chỉ tăng 13,1% (tương đương 1,48%/năm) nhưng công suâ??t thiết kế đã tăng 151,6% (tương đương 16,8%/năm), trong đó sô?? nhà máy thuộc doanh nghiệp nước ngoài chiếm tỉ lệ 32%.

Sản lượng sản xuâ??t TĂCN trong cả nước không ngừng gia tăng. Năm 2011 sản lượng thức ăn chăn nuôi đạt 11,5 triệu tâ??n, đến năm 2019 đã tăng lên 19,0 triệu tâ??n. Với mức tăng trưởng này, Việt Nam trở thành quô??c gia đứng thứ 10 trên thế giới và sô?? 1 trong khu vực ASEAN về sản lượng TĂCN công nghiệp. Hiện ngành TĂCN của Việt Nam không chỉ đáp ứng đủ nhu cầu phát triê??n chăn nuôi trong nước mà còn xuâ??t khâ??u sang các nước trong khu vực và trên thế giới.

Công nghệ chế biến ngành TĂCN Việt Nam ngày càng phát triê??n. Phần lớn các dây chuyền sản xuâ??t TĂCN được đầu tư thuộc thế hệ mới và có xuâ??t xứ từ các nước phát triê??n như: Châu Âu, Hoa Kỳ. Hiện, khoảng 80% sô?? lượng cơ sở sản xuâ??t TĂCN có dây chuyền sản xuâ??t tự động, bán tự động; Châ??t lượng và an toàn thực phâ??m ngày càng được nâng cao.

Tuy nhiên phân khúc thị trường TĂCN của Việt Nam đang nghiêng về các doanh nghiệp nước ngoài. Mặc dù các doanh nghiệp trong nước đang sở hữu sô?? lượng nhà máy sản xuâ??t nhiều  hơn các doanh nghiệp nước ngoài, trong đó có một sô?? doanh nghiệp quy mô lớn như: Dabaco, Masan, GreenFeed, Vina, Lái Thiêu... nhưng các doanh nghiệp trong nước chỉ chiếm khoảng 35% thị phần cung câ??p TĂCN, 65% thị phần còn lại của thị trường vâ??n do các doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ. Theo dự báo, ngành TĂCN Việt Nam đang được đánh giá có nhiều tiềm năng sẽ tiếp tục thu hút các doanh nghiệp ngoại mở rộng về quy mô, sản lượng cũng như sô?? lượng doanh nghiệp do đó nếu không được đầu tư phát triê??n, thị phần cung câ??p TĂCN của doanh nghiệp trong nước sẽ có nguy cơ tụt giảm.

Không chỉ vượt trội về thị phần, hầu hết các doanh nghiệp nước ngoài đều có chiến lược kinh doanh bài bản với chuỗi sản xuâ??t kinh doanh khép kín và nguồn lực tài chính mạnh. Trong bô??i cảnh đại dịch Covid -19 diê??n biến phức tạp gây ảnh hưởng tới nền sản xuâ??t của nhiều nước trên thế giới, nhiều doanh nghiệp trong nước đang loay hoay thoát khỏi khủng hoảng nguyên liệu, duy trì sản xuâ??t thì một sô?? doanh nghiệp nước ngoài vâ??n tiếp tục xây dựng thêm nhà máy đê?? tăng sản lượng. Cụ thê??, mới đây, Công ty TNHH Japfa Comfeed Việt Nam (Japfa Việt Nam) đã chính thức khánh thành nhà máy thứ 6 sản xuâ??t thức ăn chăn nuôi hiện đại và công nghệ cao tại Khu công nghiệp Nhơn Hòa, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định, với vô??n đầu tư gần 300 tỷ đồng (tương đương với 13 triệu USD). Đây là nhà máy được đầu tư trang bị dây chuyê??n sản xuâ??t tiên tiến và công nghệ hiện đại với mục tiêu cung câ??p sản phâ??m thức ăn chăn nuôi châ??t lượng cao đê?? khai thác thị trường tiềm năng khu vực miền Trung. Từ khi đầu tư vào Việt Nam năm 1996, Japfa Việt Nam không ngừng mở rộng đầu tư và đến nay đã trở thành một trong những nhà sản xuâ??t TĂCN và gia súc, gia cầm hàng đầu tại Việt Nam. Hay Tâ??p đoàn C.P đến từ Thái Lan, khi bước vào thị trường Việt Nam, C.P chỉ tâ??p trung vào sản xuâ??t TĂCN đến nay C.P đã trở thành doanh nghiệp tiên phong trong mô hình“3F”, từ thức ăn chăn nuôi (Feed) đến trang trại (Farm) và thực phâ??m (Food) với việc triê??n khai mở rộng phát triê??n thêm các mảng như: Gà đẻ trứng, cung câ??p heo, gà thịt, xúc xích, heo giô??ng, xuâ??t khâ??u tôm và cá tra. Hiện Công ty Cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam đã có 9 nhà máy sản xuâ??t thức ăn chăn nuôi trên toàn quô??c.

Việt Nam đang tham gia ký kết hàng loạt các hiệp định thương mại đã mang đến nhiều cơ hội cũng như thách thức cho các ngành sản xuâ??t trong nước khi hội nhâ??p và phát triê??n với nền kinh tế thế giới trong đó có ngành sản xuâ??t TĂCN. Đánh giá ảnh hưởng của các Hiệp định thương mại Việt Nam đã ký kết đô??i với ngành T??CN mà đơn cử là Hiệp định Hiệp định Thương mại Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) có hiệu lực từ 1/8/2020 cho thâ??y, ngành chăn nuôi sẽ phải đô??i mặt với áp lực cạnh tranh gia tăng từ các sản phâ??m nhâ??p khâ??u từ EU. Các sản phâ??m thịt lợn đông lạnh sẽ được miê??n thuế sau 7 năm, thực phâ??m chế biến sau 7 năm và thuế suâ??t đô??i với thịt gà sẽ giảm dần về 0% trong 10 năm, trong khi mức thuế trước đây từ 10%-40%. Tuy nhiên, thời gian qua, mặc dù thịt nhâ??p khâ??u có giá khá rẻ nhưng đa phần người dân vâ??n có thói quen tiêu dùng thịt nóng hay thịt sản xuâ??t trong nội địa. Điều này khiến cho áp lực cạnh tranh từ hiệp định EVFTA mang lại không quá lớn. Theo khảo sát của Vietnam Report, các doanh nghiệp TĂCN đánh giá mức độ ảnh hưởng của Hiệp định thương mại đến ngành ở mức vừa phải, đạt 3,3 trên thang điê??m 5.

Bên cạnh đó ngành TĂCN Việt Nam vâ??n đang phải đô??i mặt với khó khăn như: Nguồn nguyên liệu TĂCN nhâ??p khâ??u lớn và ngày càng gia tăng; công nghệ sản xuâ??t và quản lý TĂCN còn thiếu đồng bộ, tự động hóa chưa cao; chi phí đầu vào của sản xuâ??t TĂCN trong nước cao; hiệu quả đầu tư thâ??p; phân bô?? các cơ sở sản xuâ??t TĂCN công nghiệp không đồng đều. Song dù thế nào, ngành sản xuâ??t TĂCN của Việt Nam vâ??n còn khá nhiều tiềm năng đê?? phát triê??n. Theo Bộ Canh Nông Hoa Kỳ (USDA) dự báo, thị trường thức ăn chăn nuôi Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng kép hàng năm 5,06% trong giai đoạn dự báo đê?? đạt quy mô thị trường 12.270 tỷ USD vào năm 2025. Còn theo kết quả khảo sát của Vietnam Report về triê??n vọng của ngành TĂCN trong năm 2021 đã ghi nhâ??n: 57,1% doanh nghiệp đánh giá sẽ duy trì tô??c độ tăng trưởng; 28,6% đánh giá tăng trưởng khả quan, tô??t hơn một chút và chỉ có 14,3% tăng trưởng sẽ thâ??p hơn một chút. Khảo sát của Vietnam Report cũng chỉ ra 3 xu hướng phát triê??n nổi bâ??t của ngành TĂCN trong thời gian tới, đó là: Đa dạng hóa sản phâ??m; Tăng cường sử dụng công nghệ sinh học; Đâ??y mạnh áp dụng công nghệ hiện đại, tự động hóa trong sản xuâ??t và quản lý.

Đê?? tránh phụ thuộc quá nhiều vào nguồn nguyên liệu và đê?? hạ giá thành sản xuâ??t TĂCN, Bộ NN&PTNT đã đưa ra Đề án phát triê??n công nghiệp chế biến TĂCN trong 10 năm tới (2021-2030). Theo đó, mục tiêu cụ thê?? đến năm 2030, sản lượng thức ăn chăn nuôi công nghiệp đạt khoảng 30-32 triệu tâ??n/năm. Cơ sở chế biến TĂCN công nghiệp áp dụng hệ thô??ng quản lý châ??t lượng ISO, HACCP, GMP hoặc tương đương. Trình độ công nghệ trong sản xuâ??t, quản lý và châ??t lượng, giá thành sản phâ??m TĂCN Việt Nam thuộc nhóm tiên tiến nhâ??t trong khu vực ASEAN. Tự chủ được khoảng 40% nguyên liệu tổng sô?? từ nguồn sản xuâ??t trong nước, trong đó nhóm thức ăn bổ sung tự chủ được khoảng 50%.

Tránh  sự  lâ??n  át  của  khô??i  ngoại,  một  sô??  tâ??p  đoàn,  doanh  nghiệp  lớn  trong  nước  như:  Hòa  Phát,  Hùng Vương, Vingroup… thời gian qua đã đổ vô??n vào mảng TĂCN đê?? cạnh tranh và giành lại thị phần cân bằng với các doanh nghiệp ngoại. Đơn cử, Tâ??p đoàn Hòa Phát đang vâ??n hành 2 nhà máy thức ăn chăn nuôi với tổng công suâ??t 600.000 tâ??n/năm. Tâ??p đoàn Hòa Phát cũng đã xây dựng và đi vào hoạt động nhà máy chế biến TĂCN tại Khu công nghiệp Long Khánh với công suâ??t 200 ngàn tâ??n/năm.

Giải pháp phát triển ngành thức ăn chăn nuôi trong thời gian tới

Có một nền công nghiệp sản xuâ??t thức ăn chăn nuôi hiện đại, không phụ thuộc việc nhâ??p khâ??u nguyên liệu, ngành chăn nuôi Việt Nam mới có thê?? chủ động ứng phó với những rủi ro bâ??t thường và phát triê??n bền vững. Đê?? phát triê??n trong thời gian tới ngành TĂCN cần tâ??p trung vào các giải pháp, đó là:

Rà soát, điều chỉnh mạng lưới cơ sở sản xuâ??t thức ăn chăn nuôi công nghiệp phù hợp với nhu cầu của thị trường tiêu thụ trong nước và khả năng xuâ??t khâ??u. Hạn chế mở mới và mở rộng quy mô các nhà máy sản xuâ??t thức ăn chăn nuôi công nghiệp ở các khu vực đã có nhiều nhà máy sản xuâ??t thức ăn chăn nuôi.

Tăng cường công tác kiê??m soát châ??t lượng, nhâ??t là các chỉ tiêu an toàn đô??i với thức ăn chăn nuôi; đâ??y mạnh hoạt động nghiên cứu nâng cao giá trị dinh dưỡng, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi. Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư áp dụng công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ sinh học nhằm sản xuâ??t nhanh các chế phâ??m sinh học thay thế kháng sinh, hóa châ??t sử dụng làm nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, thay thế nguồn nguyên liệu nhâ??p khâ??u.

Khuyến khích đầu tư hoàn thiện hệ thô??ng hạ tầng cảng biê??n, kho bãi chuyên dùng phục vụ xuâ??t khâ??u, nhâ??p khâ??u nguyên liệu và thức ăn chăn nuôi.

Khuyến khích phát triê??n các mô hình chế biến các loại thức ăn chăn nuôi hữu cơ bằng công nghệ, thiết bị nghiền trộn nhỏ và cơ động phù hợp với loại hình chăn nuôi nông hộ, hợp tác xã; mô hình thâm canh trồng cỏ, ngô dầy, lúa chín sáp... kết hợp công nghệ chế biến thức ăn thô xanh hỗn hợp (TMR)./.

Linh Đạt

Ứng dụng giải trí Fortune Tiger